Βιργιάνα ή μπριάνα ή μουστακάτο ή ποταμολάβρακο (Barbus plebejus)
9. Ιχθυοπανίδα
Στα Στενά του Νέστου έχουν καταγραφεί επτά είδη ποταμίσιων ψαριών της βάσης του NATURA-2000. Η ύπαρξή τους εξαρτάται άμεσα από την ποσότητα και την ποιότητα των νερών του Νέστου.
Βιργιάνα ή μπριάνα ή μουστακάτο ή ποταμολάβρακο (Barbus plebejus)
Προστατεύεται από την οδηγία 92/43/ΕΟΚ (ως ζωικό είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος που επιβάλλεται ο καθορισμός ζωνών προστασίας τους), από τη σύμβαση της Βέρνης (ως είδος πανίδας υπό προστασία) και από το Προεδρικό Διάταγμα 67/1981 (ως προστατευτέο είδος).
Είναι το πιο συνηθισμένο ψάρι του γλυκού νερού. Δεν αποφεύγει τις περιοχές με ισχυρή ροή, αρκεί να είναι πετρώδεις ή χαλικώδεις. Είναι παμφάγο είδος. Τρέφεται με φύκη και άλλα πράσινα φυτά, με ασπόνδυλα και με νεκρά έντομα που πέφτουν στο νερό. Είναι εύγεστο ψάρι αν και έχει πολλά αγκάθια.
Πως θα την αναγνωρίσουμε: Το μήκος της μπορεί να φθάσει και τα 25 εκ. και το βάρος της τα δυο-τρία κιλά. Το σώμα του είναι επίμηκες και στρογγυλό. Το χρώμα είναι καφέ στην ράχη κιτρινωπό στα πλάγια και λευκό στην κοιλιά. Συχνά υπάρχουν σκούρα στίγματα ή καφετιές κηλίδες. Έχει παχιά χείλη που περιστοιχίζονται από τέσσερα μουστάκια (προσακτρίδες), τα οποία είναι όργανα αφής και γεύσης που βοηθούν το ψάρι να ανιχνεύει για τροφή στο βυθό. Έχει κοντό ραχιαίο πτερύγιο στη μέση περίπου του κορμού, με την πρώτη του ακτίνα οδοντωτή. Τα πλευρικά πτερύγια βρίσκονται στο ίδιο ύψος με το ραχιαίο. Το ουραίο είναι διχαλωτό και το εδραίο κοντό και μυτερό.
Γουρουνομύτης
(Chondrostoma vardanensis)
Βρίσκεται στο Κόκκινο Βιβλίο ως ενδημικό είδος για την Ελλάδα και απειλούμενο τοπικά.
Είναι ζώο με μεγάλες ανάγκες σε οξυγόνο. Για το λόγο αυτόν προτιμά περιοχές με μεγάλη ταχύτητα του νερού. Τρέφεται με φύκη και διάτομα, τα οποία αφθονούν στις πέτρες του βυθού. Σε αυτό βοηθά το κερατοποιημένο κάτω χείλος του.
Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Είναι από τα μεγαλύτερα ψάρια του Νέστου. Το μήκος του φθάνει τα 50 εκ. Το σώμα του είναι μακρόστενο. Το κεφάλι του είναι πολύ μικρό και καταλήγει σε εξογκωμένο σκληρό κερατινοποιημένο ρύγχος με ισχυρή ακμή. Το σώμα του καλύπτεται με λεπτά λέπια. Στη ράχη του είναι γκριζοπράσινο, στα πλάγια ανοιχτότερο και στην κοιλιά είναι χρώματος ασημί. Κατά την αναπαραγωγική περίοδο, τα βράγχια και οι βάσεις του πτερυγίου παίρνουν πορτοκαλοκόκκινο χρώμα.
Θρακοβελονίτσα (Cobitis taenia)
Προστατεύεται από την οδηγία 92/43/ΕΟΚ (ως ζωικό είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος που επιβάλλεται ο καθορισμός ζωνών προστασίας τους), από τη σύμβαση της Βέρνης (ως είδος πανίδας υπό προστασία) και βρίσκεται στο Κόκκινο Βιβλίο (ως ενδημικό είδος για την Ελλάδα και απειλούμενο τοπικά).
Είναι ψάρι που ζει μέσα στη λάσπη του βυθού. Προτιμά τα ψυχρά νερά. Είναι νυχτόβιο ζώο, παμφάγο. Στο Νέστο βρίσκεται στα σημεία που η λάσπη ή η άμμος είναι χαλαρή και μπορεί να τη σκάψει εύκολα. Γενικά, πολύ λίγα είναι γνωστά για τις βιολογικές απαιτήσεις του.
Πως θα την αναγνωρίσουμε: Είναι μακρόστενο είδος (μήκος δέκα εκ.). Έχει μικρό κεφάλι, μικρό στόμα και έξη μουστάκια σε ζεύγη. Κάτω από τα μάτια έχει μικρά διπλά αγκάθια. Τα πλευρικά, τα κοιλιακά και το εδρικό πτερύγια είναι στρογγυλεμένα και σχετικά μικρά. Η δεύτερη ακτίνα του θωρακικού πτερυγίου είναι λεπτότερη στα θηλυκά, ενώ τα αρσενικά φέρουν μια ειδική κατασκευή που ονομάζονται «λέπια του Κανεστρίνι».
Πετροχείλι (Orthias brandti)
Βρίσκεται στο Κόκκινο Βιβλίο (ως ενδημικό είδος για την Ελλάδα και απειλούμενο τοπικά).
Επίσης, είναι ψάρι που χρειάζεται πολύ οξυγόνο, για το λόγο αυτόν προτιμά περιοχές του ποταμού με μεγάλη ταχύτητα ροής και ο πυθμένας πετρώδης ή χαλικώδης. Τρέφεται με βενθικούς μικροοργανισμούς (φύκη, διάτομα, κ.λ.π.). Αποτελεί άριστη τροφή για τις πέστροφες.
Πως θα το αναγνωρίσουμε: Είναι μικρό ψάρι (μήκος εννέα-δέκα εκ.). Το σώμα του είναι μακρόστενο και κυλινδρικό. Γύρω από το σώμα έχει τρία ζευγάρια μουστάκια. Το κεφάλι και τα μάτια είναι πολύ μικρά. Το χρώμα τους είναι καφέ σκούρο με άτακτες κηλίδες και κανονικές ζώνες.
Μουρμουρίτσα (Rhodeus sericeus amarus)
Προστατεύεται από την οδηγία 92/43/ΕΟΚ (ως ζωικό είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος που επιβάλλεται ο καθορισμός ζωνών προστασίας τους) και από τη σύμβαση της Βέρνης (ως είδος πανίδας υπό προστασία).
Είναι ψάρι των γλυκών νερών. Ζει σε μέρη του ποταμού που η ταχύτητα ροής είναι χαμηλή, ο πυθμένας στρωμένος με λεπτή άμμο ή με λεπτό στρώμα ιλύος. Όταν τα νερά είναι καθαρά, προτιμά να υπάρχει πυκνή παραποτάμια βλάστηση, ενώ όταν είναι θολά είναι αδιάφορο. Τρέφεται με νεκρά έντομα και με ζωντανές προνύμφες, που ζουν σε υδρόβια φυτά. Το χαρακτηριστικό του είναι ότι γεννά τα αυγά του στην κοιλότητα των μυδιών του γλυκού νερού.
Πως θα την αναγνωρίσουμε: Είναι πολύ μικρό ψάρι (μήκος πέντε-έξι εκ.). Το σώμα της μουρμουρίτσας είναι πλατύ. Τα λέπια είναι μεγάλα. Έχουν μια πλευρική γραμμή στα πρώτα λέπια πίσω από το κεφάλι. Το ραχιαίο πτερύγιο είναι ακτινωτό με μαύρη γραμμή. Το θωρακικό καταλαμβάνει ολόκληρο το μήκος της κοιλιάς ακτινωτό (οχτώ-εννέα ακτίνες). Το χρώμα της αλλάζει σύμφωνα με την εποχή (το πίσω μέρος είναι συνήθως λαδί, στα πλάγια ροζέ έως ασημί και από κάτω ασημί).
Μικροσίρκο (Leucaspius delineatus)
Προστατεύεται από τη σύμβαση της Βέρνης ως είδος πανίδας υπό προστασία.
Ζει στις περιοχές του ποταμού που η ροή είναι πολύ αργή και η παρόχθια βλάστηση πλούσια. Τρέφεται με προνύμφες εντόμων και μικρά υδρόβια ζώα.
Πως θα το αναγνωρίσουμε: Είναι πολύ όμορφο μικρό ψάρι (πέντε-οχτώ εκ). Το χρώμα του στα πλευρά είναι γκριζωπό και στην κοιλιά του ασημί. Δεν έχει πλευρική γραμμή, εκτός από μια μικρή περιοχή πίσω από το κεφάλι.
Τσιρονάκι ή τσιρόνι (Alburnoides bipunctatus strymonicus)
Προστατεύεται από τη σύμβαση της Βέρνης (ως είδος πανίδας υπό προστασία) και βρίσκεται στο Κόκκινο Βιβλίο (ως ενδημικό υποείδος για την Ελλάδα).
Προτιμά τις περιοχές του ποταμού που ο βυθός είναι σκληρός και πετρώδης. Χρειάζεται για την ανάπτυξή του καθαρά νερά και πολύ οξυγόνο. Τρέφεται με προνύμφες εντόμων και με άλλους υδρόβιους μικροοργανισμούς. Το γένος τους διαθέτει λέπια ασημόχρωμα εξαιρετικής λάμψης, πολύ πλούσια σε γουανίνη, από την οποία παράγεται το «βερνίκι της ανατολής», το υλικό που χρησιμοποιείται για την επικάλυψη των τεχνητών μαργαριταριών.
Πως θα το αναγνωρίσουμε: Είναι κομψότατο μικρόσωμο επίμηκες ψάρι μήκους 13-15 εκ. Το στόμα του είναι λοξό προς τα πίσω και φθάνει σχεδόν μέχρι και τα μάτια. Στα πλάγια έχει μια κυρτή γραμμή από διπλή σειρά στιγμάτων. Η ράχη του είναι γαλάζια ή πράσινη, τα πλευρά του είναι ασημένια και η κοιλιά λευκή.
Τυλινάρι (Leucipus cephalus macedonicus)
Βρίσκεται στο Κόκκινο Βιβλίο (ως ενδημικό είδος για την Ελλάδα και απειλούμενο τοπικά).
Προτιμά περιοχές μέσης έως χαμηλής ροής. Μπορεί να βρεθεί και σε στάσιμα νερά. Στην αρχή της ζωής τους δημιουργούν κοπάδια, στη συνέχεια όμως είναι μονήρη. Τρέφονται με προνύμφες υδρόβιων εντόμων και με υδρόβια ασπόνδυλα, μικρά ψάρια, βατράχια, κ.λ.π..
Πως θα το αναγνωρίσουμε: Είναι πολύ μεγάλο ψάρι. Φθάνει μήκος περίπου στα 60 εκ. και το βάρος του τα πέντε κιλά. Το κεφάλι του είναι πεπλατυσμένο. Διαθέτει αμβλύ ρύγχος και φαρδύ στόμα. Το σώμα καλύπτεται από μεγάλα λέπια. Το χρώμα στη ράχη είναι λαδί προς καφέ σκούρο, στα πλευρά ασημίζει και από κάτω έχει χρώμα λευκό.